Periferik (Qol və Ayaq) damar tıxanmaları diaqnozu və müalicələri

   Periferik (Qol və Ayaq) damar tıxanmaları diaqnozu və müalicələri

      
         Bütün bədənimizdə olduğu kimi, bacaklarımızdaki dövran sistemi də ürəkdən vurulan qanımızı toxumalara daşıyan atar damarlar toplardamarlar və limfa damarlarından meydana gələr. Bu sistemin hər hansı bir nöqtəsindəki pozuqluq dövranın axsamasına, toxumaların kifayət qədər oksijenlenememesine və buna ikinci ibarət müxtəlif problemlərə
yol açır.
1- Arteriya tıxanmaları
2- Toplardamar tıxanmaları
Arteriya tıxanmaları: Kəskin (ani inkişaf edən) ya da xroniki artar tıxanmaları şəklində təsnif edilir.
Kəskin damar tıkanıklığı
Ən tez səbəbi, xarab ürək kapakçıkları üzərində ibarət olan laxtaların qopub müəyyən bölgədəki damarı tıkamasıdır. Bu vəziyyətdə tıxanan damarın olduğu bölgənin aşağısında dövran pozular. Saatlar içərisində çox şiddətli ağrı, ayaqda bacakta soyuma, rəng dəyişikliyi (göyərmə) ortaya çıxar. Bu vəziyyət ilk 4-6 təcili cərrahi müdaxilə tələb edir. Əməliyyatla damar içindəki laxta xüsusi bir kateter köməyi ilə təmizlənir. Bu müdaxilə gecikilsə toxumalarda dönməz ziyan ortaya çıxa bilər. Əməliyyat sonrasında damar tıkanıklığı meydana gətirən səbəbə istiqamətli araşdırma aparılır və xəstənin müalicəsi buna görə davam etdirilər.

Xroniki damar tıkanıklıklar
Xalq arasında damar sərtliyi olaraq bilinən atereskleroz xroniki (yavaş inkişaf edən) damar tıkanıklıklarının ən əhəmiyyətli səbəbidir. Ateresklerozun səbəbləri arsında yüksək serum xolesterol səviyyələri, hipertoniya, diabet, siqaret istifadəsi, genetik faktorlar sayıla bilər. Ateroskleroz nəticəsində damar divarında bir val meydana gələr. Və zamanla böyüyərək qan axınını maneə törətməyə başlayır. Qan akımındaki engellenme dərəcəsinə görə klinik əlamətlər fərqlilik göstərir.

Yüngül tıkanıklıkta uzun zaman getmə sonrası bacakta ağrı, keylik, gücsüzlük kimi əlamətlər meydana gələr. Tıxanma dərəcəsi artdıqca daha az məsafələrdə yürümekle ağrı meydana gələr.
Xəstəliyin irəli mərhələlərində istirahət edərkən ağrı ortaya çıxar. Qidalana və kanlanması pozulmuş toxumalarda yaralar meydana gəlməyə başlar.

Erkən dövrdə müraciət xəstələrdə, atereskleroz nəzarət altına alacaq və periferik dövranı dəstəkləyəcək dərman müalicələri verilərkən xəstəliyin irəli mərhələləri cərrahi müalicə tələb edir. Ümumiyyətlə tətbiq olunan əməliyyatlar tıxalı damarın aşağısındaki bölgəyə qanın daşınmasını təmin edəcək süni damar rüşvət yerləşdirilməsi şəklindəki by-pass əməliyyatlarının.

Burger Xəstəliyi
Xroniki atar damar tıkanıklarının bir başqa məşhur formu Buerger xəstəliyidir. Sıxlıqla siqaret içicisi gənc kişi xəstələrdə qıçlardakı kiçik atar damarları və əksəriyyətlə birlikdə kiçik toplardamar və sinir kılıflarını da tutan bir xəstəlikdir. Yürümekle qıç ağrısı, bacakta soyuqluq soyuq həssaslığı, təkrarlayan səthi damar iltihabı hücumları kimi əlamətləri vardır. İrəliləyən dövrlərdə istirahət vəziyyətində ciddi ağrı, xora deyə adlandırılan yara meydana gəlmələri və gangren sıxlıqla görülür. Erkən dövrdə siqaretin buraxılması ilə xəstəliyin şiddətlənməsi böyük ölçüdə maneə törədilə bilər. Ancaq tez-tez cərrahi müdaxilə tələb edir.

Raynaud (Reyno) Xəstəliyi
Raynaud xəstəliyi, əl və ayaq barmaqları, burun və qulaqlardakı damarları təsir edən bir xəstəlikdir. Sözü edilən bölgələrdəki damarlarda ani daralmayla ortaya çıxan hücumlarla seyr edər. Tek başına bir xəstəlik ola biləcəyi kimi, başqa xəstəliklərə da yoldaşlıq edə bilər, bu vəziyyətdə "Raynaud sindromu" olaraq adlandırılır. Raynoud sindromu ən tez bağ toxuma xəstəlikləri ilə birlikdə meydana gələr. Bu xəstəliklər, damar divarında kalınlaşmaya yol açaraq damarların çox tez yığılmasına səbəb olurlar. Atardamar pozuqluqları, bəzi təzyiq və migren dərmanları Raynaud sindromuna yol aça bilər.

Cəmiyyətdə görülmə sıxlığı% 5-10 arasındadır və ən çox 15-40 yaş arası qadınlarda ortaya çıxar. Soyuq iqlimli yerlərdə görülmə sıxlığı artır. Xəstələrdə hücumlar əksəriyyətlə soyuğa məruz qalmaqla bəzən də stresslə ortaya çıxar. Ümumiyyətlə əl və ayaq barmaqları təsirlənər. Ancaq bəzən burun, dodaqlar və qulaqlarda da əlamətlər meydana gələr.

Normalda soyuqla qarşılaşanda, bədən, istiliyini qoruya bilmək üçün istilik itkisini azaltmağa çalışır. Bunun üçün səthdəki damarlar büzülər. Raynaud xəstəliyi olanlarda bu cavab çox ani və şiddətlidir. Və nəticə olaraq bədənin uc nöqtələri olan əl və ayaqlara qan axışı ciddi şəkildə azalır.

Hücum başlayanda əl və ayaq barmaqlarında əvvəl ağarma sonra göyərmə və qızartı əmələ gəlir. Ancaq bütün xəstələrdə bu klassik sıradakı rəng dəyişikliyi oluşmayabilir. Ağarma parmaklardaki kiçik arteriyaların ani bağlanmasına göyərmə damarlar bağlandığı üçün oksigendən zəngin qanın toxumalara ulaşamamasına bağlıdır. Bu sırada barmaqlarda hissizleşme ortaya çıxa bilər. Damarlar açılıb qan axışı düzəlincə rəng qırmızıya dönər. Atak keçdikdən sonra barmaqlarda tingling hissi ola bilər. Hücumların uzunluğu bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər dəyişə bilər. Təkrarlayan hücumlarla toxuma bəslənməsi pozulduğu üçün barmaq uclarında dəridə xora və gangrenler meydana gələ bilər.

Müalicənin məqsədi hücum sıxlığını və şiddətini azaltmaq dolayısı ilə qalıcı toxuma ziyanını qarşısını almaqdır. Bəzi sadə tədbirlərlə hücum sıxlığı və şiddəti azaldıla bilər. Ən əhəmiyyətli nöqtə soyuqdan qorunmaqdır. Yalnız əl və ayaqların deyil bütün bədənin soyuqdan qorunması vacibdir. Bədən istiliyinin böyük nisbətdə baş dərisindən də itirildiyi üçün əlcək və corabların yanında şapka istifadəsi da əhəmiyyətlidir.

Bu xəstələrin siqaretdən uzaq dayanması lazımdır. Çünki nikotin hücumları tetikleyebilir. Stress rəhbərliyi ilə əlaqədar professional kömək alınması faydalı ola bilər.

Dərmanla müalicədə ən etibarlı olanlar kalsium kanal blokerleridir. Damar divarındakı düz əzələlərin boşalmasına təmin damarları genişləndirir. Damarlarda daralmağa yol açan norepinefrin hormonunun aktivisiyasına zidd təsir göstərən alfa blokerleri müalicədə istifadə digər bir dərman qrupudur. Digər dama genişletici dərman qrupları da müalicədə denenebilmektedir. Barmaq uclarında yaraların meydana gəldiyi ciddi xəstələrdə damarlarda daralma təmin edən simpatik sinir fəaliyyətini maneə törətməyə istiqamətli cərrahı üsullar tətbiq. (Simpatik sinir blokajı ya da sempatektomi) Primer Raynaud xəstəliyi müalicəyə daha yaxşı cavab verərkən Raynaud sindromunun müalicəsi daha çətindir.

——————————————————————————————————————

Toplar Damar (ven) Xəstəlikləri
Xroniki venoz çatışmazlıq nədir?
Arteriyaların (Arteriyalar) oksigendən zəngin olan qanı ürəkdən bədənin digər bölgələrinə daşıyarkən venaların (venalar) oksigeni azalmış qanı ürəyə geri daşıyarlar. Bacak venleriniz qanı ürəyə kifayət qədər daşıya isə, Xroniki venoz çatmazlığının vardır. Xroniki venoz çatışmazlıq bəzən, xroniki venoz xəstəlik olaraq da adlandırılır (KVH). Üç növ Veni vardır, səthi venalar, dəriyə yaxın uzanır və əzələ qrupları arasında yerləşmiş olan dərin venalar, vena cava adındakı birbaşa olaraq ürəyə gedən bədənin ən böyük bir venine bağlanır. Perforan venalar, səthi venalar dərin damarlar bağlar.

Bacak damarlarınızdaki venalar, qanı antigravity ürəyə daşımaq məcburiyyətindədir. Bacak əzələləriniz dərin damarlar sıxışdıraraq qanın ürəyə dönməsinə köməkçi olur. Venlerinizdeki tək istiqamətdə çalışan qapaqlar qanın düzgün istiqamətdə getməsini təmin edər. Bacak əzələləriniz boşaldığını, venlerdeki qapaqcıqlar bağlanar. Bu qanın geri qaçmasını mane olar. Qanın ürəyə geri getməsini təmin edən bütün bu əməliyyatlar venoz nasos olaraq adlandırılar.

Getdiyiniz və qıç əzələləri kasıldığında venoz nasos yaxşı çalışır. Lakin xüsusilə uzun zaman oturmaq və ya ayaqda durduğunuzda, qıç venlerinizdeki qan toplamaq və bu bölgədə qan təzyiqi artır. Dərin venalar və perforan venalar ümumiyyətlə artmış təzyiqə qısa müddət üçün qarşı qoya bilər. Bununla birlikdə uzun müddət oturulduğunda ya da ayaqda durulduğunda damar divarları elastik olduğu üçün genişlənə. Bu zamanla, uyğun kəslərdə, damar divarlarının zəifləməsinə və ven kapakçıklarının zərər görməsinə və xroniki venoz çatışmazlığı səbəb olur.

Xroniki venoz çatışmazlıq əlamətləri nələrdir?
Əgər xroniki venoz çatışmazlıq varsa, ayaq biləyiniz şüşə bilər və baldırlarınızda sərtlik hiss edə bilərsiniz. Qıçlarınızda ağrı, yorğunluq narahatlıq hiss edə bilərsiniz. Gedərkən ya dayandıqdan dərhal sonra qıç ağrısı hiss edə bilərsiniz.

Xroniki venoz çatışmazlıq varislerle birlikdə ola bilər. Varislər dəri üzərindən də görə biləcəyiniz şişmiş damarlar. Sıxlıqla mavi qabarıq və qıvrım görünüşdədir. Böyük varislər töküntü qızartı həssaslıq kimi dəri dəyişikliklərinə səbəb ola bilər. Venalar yığılan qanın təzyiqinə bağlı bacakta şişmə görülə bilər.

Limfatik sisteminiz xroniki venoz çatışmazlıq i tolere edə bilmək üçün daha çox linfa deyilən maye istehsal edə bilər. Bacak toxumalarınız bu mayenin bir hissəsini udur beləcə qıçın şişməsi daha da kolaylaşabilir.

Xroniki venoz çatışmazlıq səbəbləri?
Ailədə varis hekayəsi, həddindən artıq kilo, hamiləlik, məşq etməmə, siqaret çəkmə, uzun müddət oturma ya da ayaqda qalma xroniki venoz çatışmazlıq riskini artıran faktorlardır. Xroniki venoz çatışmazlıq hər kəsdə müşahidə də, yaşınız və Cinsiyyətiniz xroniki venoz çatışmazlıq inkişafını asanlaşdıran bir faktor ola bilər; 50 yaşından böyük qadınlarda xroniki venoz çatışmazlıq daha sıx görülər. Bacak venleriniz içindəki qan təzyiqi uzun dövr normaldan yüksək qalsa xroniki venoz çatışmazlıq inkişaf edəcək. Xroniki venoz çatışmazlıq səbəblərindən olan Dərin Ven trombozun (DVT) və Flebit kimi xəstəliklərin hər ikisində də venoz damarlarda yüksəlmiş təzyiqin səbəbi venalar içindəki sərbəst axının maneə törədilməsinin.

Dərin vən trombozun (DVT) tez-tez uzun müddətli yataq istirahəti sonrası ortaya çıxar.

Bunun xaricində DVT meydana gətirə səbəbləri belə sıralaya bilərik.

Böyük əməliyyatlar sonrası
Zədə (xəsarətlə xüsusilə qıç və omba kırığı)
Uzun müddətli səfərlər
Damar içinə taxılı cihazların varlığı
Qan laxtalanma xəstəlikləri
Xərçəng və xərçəng müalicəsi
Hamiləlik dövrü (hormonal dəyişikliklərə bağlı)
Östrojen ehtiva edən doğum idarə həbi kimi dərmanların istifadə edilməsi
DVT dərin və ya perforan venalar trombus deyilən bir qan pıhtısının qan axınını bloka etməsi ilə meydana gələr. Yol olmuş veni keçməyə çalışan qanın səbəb olduğu venoz qan təzyiqi artımı, kapakçıklara çox yük minməsini səbəb olur. Düzgün çalışa vən kapakçıkları incompetent olaraq adlandırılar. Genişledikleri üçün təsirli olaraq işləyə, və bu qeyri-kafi qapaqlar xroniki venoz çatışmazlığı meydana gəlməsinə iştirak edər. Dərin vən trombozunda ibarət laxta damar içərisində qan axınını mane olar. Ayrıca bu laxta olduğu yerdən qopub qan axınına qarışaraq başqa orqan damarlarında tıxanma meydana gətirə bilər. Ən çox tutulan iştirak ağciyər atardamarıdır və ağciyər infarktı baş verə bilər. Bu səbəblə Dərin vən trombozun təcili tibbi müdaxilə tələb edən çox ciddi bir vəziyyətdir.
Bacakta yürümekle ortaya çıxan ağrı, ani ibarət şiddətli ağrı, rəng dəyişikliyi digər tərəfə görə çap, istilik və rəng fərqi, ayaq barmaqlarında yaxşılaşmayan yaralar kimi hallar görüldüyündə damar tıkanıklığı istiqamətində xəstə tədqiq edilməli və müalicəsi nəzərdə tutulmalıdır. Kəskin DVT müalicəsində ümumiyyətlə laxta həll edici və sabitləşdirmək edici dərmanlar və qıçlara təzyiq tətbiq edən corablar istifadə edilər.

Plebit səthi Veni şişməsi və iltihabı ilə görülər. Bu iltihab qan laxtası meydana gəlməsinə dolayısı ilə DVT inkişafına səbəb ola bilər.

Hansı testlər edilməlidir?
Əvvəlcə bu ankı ümumi sağlamlıq vəziyyətiniz köhnə xəstəlikləriniz və semptomlarının ilə əlaqədar olaraq həkiminizlə danışmalısınız. Daha sonra, həkiminiz bir fiziki müayinə edəcək. Həkiminiz Qıçınızdakı qan təzyiqini, qıç ətrafını ölçə bilər. varislerinizi nəzarət edə bilər. xroniki venoz çatışmazlıq diaqnozunu təsdiqləmək üçün duplex ultrasəs və ya venogram istəyə bilər.

Doppler ultrasəs ağrısız bir tətbiqdir insanın eşidə bilmədiyi səs dalğaları istifadə edilər. Doppler ultrasəs həkiminizin qan axın sürətini və damarlar quruluşunu görməsini təmin edər.

Venogram həkiminizin damarlar anatomiyasını görməsini təmin edən bir rentgen texnikasıdır. Bu test əsnasında, həkiminiz iynə ilə damarlarınızın filmdə görülməsini təmin edəcək kontrast bir boya verir,

Xroniki venoz çatışmazlıq müalicəsi?
Xroniki venoz çatışmazlıq ciddi bir sağlamlıq riski olaraq qəbul edilməz. Həkiminiz daha çox ağrı və digər xəstə şikayətlərinə diqqət yetirir.

Medikal Müalicə
Tekrarlayıcı tromboz riski varsa həyat boyu laxtalanmağı maneə törədici dərman müalicəsi tələb olunur. Venoz tonusu təmin edən və şişi azaldan dərmanların tətbiqi əlamətlərdə düzəlmə təmin birlikdə altda yatan səbəbi düzəltməz. Yüngül xroniki venoz çatışmazlıq vəziyyətlərində, həkiminiz kompresyon bandaj təklif edə bilər. Kompresyon corabı və elastik bandajlarla Veni sıxışdırılması və qanın geri qaçmasının qarşısını almaq üçün həyata keçirilir. Bu şəkildə, kompresyon corabı sıxlıqla dəri həssaslığının də düzəlməsini də təmin və pisləşməsini mane olar. Həyatınızın geri qalan dövründə hər gün kompresyon corabları geyməniz lazım ola bilər.
Venlerdeki təzyiqi azaltmaq üçün zaman zaman qıçlarınızı qaldıraraq və uzun müddət hərəkətsiz ayaqda qalmayaraq qıç şişməsini və digər əlamətləri qarşısını ala bilərsiniz. Uzun müddət ayaqda qalmaq məcburiyyətində olduğunuzda qıç əzələlərinizi ara sıra sıxaraq qan axınının davamını təmin etməlisiniz. Eyni zamanda ideal bədən kilonuzu qoruyaraq ya da çox kilonuz varsa onları verərək xroniki venoz çatışmazlıq ifadə edilərin düzəlməsini təmin edə bilərsiniz.
Daha ciddi xroniki venoz çatışmazlıq hadisələri cərrahi üsullarla müalicə edilə bilər. xroniki venoz çatışmazlıq olan insanların% 10 dan daha azında problemləri həll etmək üçün cərrahiyə gərək duyulur.

cərrahi Müalicə

Daha böyük problemlərdə, cərrahınız üst bud bölgəsində ortaya çıxan xroniki venoz çatışmazlığı müalicə etmək üçün bypass əməliyyatı tətbiq edə bilər. Məsələn, cərrahınız graft deyilən başqa yerdən çıxarılmış və ya süni bir damarı istifadə edərək xroniki venoz çatışmazlıq tərəfindən təsirlənmiş damara qan axınına köməkçi olmaq üçün bağlaya bilər. Bir çox cərrah kiçik bir kesi ilə bunu edə bilər. Kiçik bir DVT riski və kəsi yerindən infeksiya riski olsa da ümumiyyətlə qıç damarlarında edilən bu bypass əməliyyatı etibarlıdır. Yenə də həkiminiz bu əməliyyatı yalnız çox ciddi vəziyyətlərdə təklif edəcək.

Bəzi hallarda cərrah toplardamar içindəki kapakçıkları təmiri lazımlı görebilir.Kapak təmirində, cərrahınız qapaq funksiyalarını düzəltmək üçün vən içindəki qapaqları qısalda bilər. Dərinizdə kiçik bir kesi etdikdən sonra cərrahınız təsirlənən damara kəsi edər. Cərrahınız daha sonra qapaqları Kıvırır. Təsirlənmiş damarın ətrafına damar divarına dəstəkləyən bir Manşon yerləşdirə beləcə qapaq funksiyalarının davamı təmin edə bilər.

Ürək Damar Cərrahınız, durumunuza görə sizin ən uyğun müalicəni seçmək yardım olacaq.

DOÇ. DR. HAKAN ERGUN

Menbe :  http://www.medikalakademi.com.tr/periferik-kol-ve-bacak-damar-tikanikliklari-tani-ve-tedavileri/